Rehydratie, sondevoeding en parenterale voeding

Uitdroging bij hyperemesis gravidarum (HG) – Herken de signalen

Ernstige misselijkheid en veelvuldig overgeven kunnen bij hyperemesis gravidarum (HG) leiden tot een gevaarlijk tekort aan vocht en voedingsstoffen. Dit kan uiteindelijk resulteren in uitdroging (dehydratie), een situatie die niet onderschat mag worden.

De vijf D’s van dehydratie

Uitdroging kan herkend worden aan verschillende symptomen. De vijf D’s van dehydratie helpen om de signalen te herkennen:

✔ Droge mond en huid – Een plakkerig gevoel in de mond en een huid die minder elastisch is

✔ Dorstig – Een aanhoudend gevoel van dorst, ook na het drinken van kleine hoeveelheden

✔ Donkere urine – Urine die sterk geconcentreerd is en minder vaak voorkomt

✔ Duizeligheid – Licht gevoel in het hoofd, vooral bij opstaan

✔ Desoriëntatie – Verminderde alertheid, vermoeidheid en concentratieproblemen

Wanneer medische hulp inschakelen?

Als je één of meerdere van deze symptomen hebt, is het zeer verstandig om een arts of je verloskundige te (laten) bellen – ook als de klachten ’s nachts of in het weekend erger worden.

🚨 Waarschuw een arts bij: – Je (bijna) niets meer kunt eten – Je 24 uur of langer niets hebt kunnen drinken – Je veel moet overgeven (meer dan 3 keer per dag) en/of je bent ontzettend misselijk – Je gal of bloed overgeeft – Je meer dan 5% van je lichaamsgewicht vóór de zwangerschap bent verloren – Je veel minder plast en/of je urine donker en sterk ruikend is – Je duizelig bent, flauwvalt of verward bent – Je je evenwicht verliest of je coördinatievermogen afneemt – Je niet meer kunt functioneren: traplopen, douchen, werken of voor jezelf en je gezin zorgen wordt onmogelijk

Bij twijfel: raadpleeg altijd medische hulp. Voorkomen is beter dan genezen!

Sondevoeding bij hyperemesis gravidarum (HG)

Wanneer rehydratatie het overgeven niet stopt en het onmogelijk blijft om voeding binnen te krijgen, kan sondevoeding noodzakelijk zijn.

Vormen van sondevoeding

Een neussonde (via de neus naar de maag) is meestal de eerste keuze bij HG. Andere opties zijn een PEG-sonde (direct naar de maag via de buikwand) of een PEJ-sonde (naar de dunne darm). Deze vereisen een kleine operatie, maar voorkomen de kokhalsreflex, die bij een neussonde kan optreden.

Onderzoek naar effectiviteit

Uit de MOTHER trial (2017) blijkt dat vroeg starten met sondevoeding bij HG geen positief effect heeft op de gezondheid van moeder of kind. Veel vrouwen stopten voortijdig vanwege klachten gerelateerd aan de sondevoeding, waardoor deze methode niet wordt aanbevolen als standaardbehandeling voor HG.

Nieuwe richtlijn voor HG

Op 9 januari 2025 is een nieuwe landelijke richtlijn voor HG gelanceerd, waarin sondevoeding alleen onder bepaalde voorwaarden wordt aanbevolen:

✅ Geef geen sondevoeding als behandeling voordat medicamenteuze behandeling en intraveneuze rehydratie zijn toegepast

✅ Bespreek sondevoeding met de patiënt als er ondanks optimale behandeling sprake is van ondervoeding

✅ Overweeg sondevoeding vroeg in het behandeltraject als de patiënt hier zelf de voorkeur aan geeft, bijvoorbeeld op basis van eerdere ervaringen met HG

✅ Schakel bij het starten van sondevoeding een diëtist in en heb aandacht voor het mogelijk optreden van refeeding syndroom

Goede voorbereiding en uitleg

Een sonde kan ingrijpend zijn, vooral bij aanhoudende misselijkheid. Het is belangrijk dat vrouwen goed worden geïnformeerd over het proces en hun vragen durven stellen. Duidelijke uitleg helpt om de beslissing beter te begrijpen en eventuele angst te verminderen.

Totale Parenterale Voeding (TPV) bij hyperemesis gravidarum (HG)

Wanneer sondevoeding geen optie is, bijvoorbeeld omdat de sonde steeds wordt uitgespuugd, kan Totale Parenterale Voeding (TPV) een oplossing zijn. TPV is een vorm van voeding die niet via het maag-darmstelsel gaat, maar direct in de bloedbaan wordt gebracht. Alle essentiële voedingsstoffen zijn hierin aanwezig.

Hoe wordt TPV toegediend?

TPV wordt via een speciale lijn in het lichaam gebracht, vergelijkbaar met een infuus. Er zijn verschillende soorten lijnen, waaronder:

✅ PICC-lijn – Blijft het langst zitten en maakt het mogelijk om naar huis te gaan met specialistische thuiszorg

✅ Andere lijnen – Op de website van Gastro Maatjes kun je een overzicht vinden van de verschillende opties

Het plaatsen van een TPV-lijn is meestal een kleine chirurgische ingreep, waarbij steriele procedures worden gevolgd. Na plaatsing wordt een opbouwschema gebruikt om de voeding geleidelijk toe te dienen, waarbij je bloed regelmatig wordt gecontroleerd.

Belang van goede voorlichting

Als je arts rehydratatie, sondevoeding of TPV voorschrijft, is het belangrijk om goed geïnformeerd te worden over de voor- en nadelen van elke optie. Niet alle ziekenhuizen bieden dezelfde behandelingen aan, dus het kan nuttig zijn om te onderzoeken wat elders mogelijk is.

Ervaringen en vragen

Binnen de praatgroep van ZEHG op Facebook kun je ervaringen uitwisselen over rehydratatie, sondevoeding en TPV. Hier kun je ook vragen stellen over deze behandelingen.

Het inbrengen van een neus-maagsonde kan heel spannend zijn en misschien vervelend aanvoelen. Na inbrengen van de neus-maagsonde kan je last hebben van je neus of keel. Wij verzamelden een aantal tips van andere vrouwen en wat hen hierbij hielp.

Bij het inbrengen:
– Slang eerst warm laten maken onder (lauw)warm water voor het inbrengen (warmte verminderd stugheid);
– Neem kleine slokjes drinken met een rietje, zo glijd de slang makkelijk mee en heb je minder kokhalsreflex;
– Hoofd iets naar voren buigen en kleine slokjes drinken bij inbrengen

Pleister:
– Vervang de pleister regelmatig (2-3 keer per week) en plak deze elke keer op een andere plek om irritatie te verminderen of voorkomen;
– Om de pleister te helpen los te weken kun je proberen te douchen, goed natmaken of blauwe handdesinfectie middel van het ziekenhuis gebruiken;
– Mocht je last krijgen van de speciale sonde pleisters, probeer dan andere (soft) pleisters uit van een ander merk

Zere neus na inbrengen:
– Vaseline in neusgat waar sonde geplaatst is smeren;
– Warme douche

Zere keel na inbrengen:
– Waterijsjes of iets anders kouds om keel iets te verzachten;
– Warme kop thee of iets anders warms om de slang iets minder stug te laten worden;
– (Honing)drop;
– Kauwgom of pepermuntjes

Verstopping:
– Spuit minimaal 4x per dag door met lauwwarm water, wanneer het moeizamer gaat kan je de slang masseren om stukken los te krijgen;
– Doorspuiten met een 2,5 of 5ml spuitje bij verstopping (eventueel met cola of spa rood)

Bij overgeven:
– Als de sonde er bij het spugen uitkomt, het stuk wat uit je mond komt afknippen, zodat je een zo kort mogelijk stuk via je neus eruit hoeft te trekken;
– Slang in de neus vasthouden met spugen

Een veel gehoorde klacht bij een HG zwangerschap in combinatie met medicatie is: OBSTIPATIE.

Het is ontzettend belangrijk dat je hier mee mee blijft rondlopen. Vraag je zorgprofessional om hulp.

Er zijn verschillende mogelijkheden:

• Lactulose of Magrocol: houdt vocht vast in de darmen waardoor het volume van de ontlasting groter wordt.  De darmen worden hiermee aan het werk gezet en het maakt de ontlasting zachter. Het werkt niet meteen, pas na een paar dagen merk je resultaat. Deze medicijnen mag je tijdens je zwangerschaps- en borstvoedingperiode gebruiken.  ^BRON
• Als je moeite hebt met drinken door het vele braken dan kun je ook kiezen voor Bisacodyl (in tablet of zetpil). Bisacodyl in tabletvorm werkt binnen 5 tot 10 uur. De zetpil werkt sneller; binnen 15-60 minuten. Soms kan deze medicatie darmkrampen veroorzaken. Dit komt omdat het medicijn de darmwand prikkelt.

Meer informatie over het veilig gebruiken van medicatie tijdens de (HG-)zwangerschap kun je vinden op: Apotheek.nl