Zwangerschapsmisselijkheid en hyperemesis gravidarum

Het onderscheid tussen ‘normale’ en ‘extreme’ zwangerschapsmisselijkheid is moeilijk precies vast te stellen. Je kunt het zien als een continuüm dat loopt van helemaal geen misselijkheid tot de meest ernstige vorm: hyperemesis gravidarum (HG).

Op een bepaald punt kan zwangerschapsmisselijkheid zo ernstig worden dat het je dagelijks leven aanzienlijk beïnvloedt. Je bent mogelijk niet meer in staat voldoende te eten en drinken, kunt niet meer werken, en hebt moeite met het uitvoeren van huishoudelijke taken. Wanneer de misselijkheid zulke extreme vormen aanneemt, spreken we van hyperemesis gravidarum—een aandoening die gekenmerkt wordt door onophoudelijke misselijkheid en frequent overgeven.

Vrouwen met HG kunnen nauwelijks voedsel binnenhouden en in sommige gevallen zelfs overgeven na een slokje water. Bij deze klachten is medische behandeling noodzakelijk.

Wat houdt hyperemesis gravidarum (HG) precies in?

Sinds november 2021 bestaat er een internationale consensusdefinitie voor hyperemesis gravidarum:

The Windsor Definition for Hyperemesis Gravidarum: A Multistakeholder International Consensus Definition

Volgens deze definitie moet HG aan de volgende criteria voldoen:

• Symptomen beginnen vroeg in de zwangerschap, vóór een zwangerschapsduur van 16 weken. Meer dan 70% van de belanghebbenden was het erover eens dat de symptomen vóór deze periode moeten optreden.
• Gekenmerkt door ernstige misselijkheid en/of braken.
• Onvermogen om normaal te eten en/of drinken.
• Sterke beperking van de dagelijkse activiteiten.
• Tekenen van uitdroging werden als relevant beschouwd, maar zijn niet verplicht voor de definitie van HG.

Een andere veelgebruikte definitie beschrijft HG als een potentieel levensbedreigende zwangerschapsaandoening, gekenmerkt door gewichtsverlies, ondervoeding, uitdroging en een sterk verminderde dagelijkse functionaliteit door extreme misselijkheid en/of braken. Op de lange termijn kan HG gevolgen hebben voor de gezondheid van zowel de moeder als de baby.

Variaties in hyperemesis gravidarum

Hyperemesis gravidarum (HG) komt in verschillende vormen voor, variërend in ernst en duur. Zorgprofessionals hanteren uiteenlopende definities van HG, waarbij de lengte van de klachten vaak nauwelijks wordt meegenomen.

Sommige vrouwen:

• Ervaren HG slechts kort, terwijl anderen er de hele zwangerschap last van hebben.
• Hebben de ‘droge’ variant, gekenmerkt door een brok in de keel, moeite met eten en 24/7 misselijkheid.
• Hebben de ‘natte’ variant, waarbij ze tot tientallen keren per dag overgeven.
• Worden bedlegerig en volledig uitgeput, terwijl anderen met moeite blijven werken of hun gezin draaiend houden.
• Reageren goed op medicatie, terwijl deze bij anderen nauwelijks effect heeft.
• Hebben een levensbedreigende vorm van HG en overwegen abortus, terwijl dit voor anderen geen optie is.

Internationale definitie van hyperemesis gravidarum

Sinds november 2021 bestaat er een internationale consensusdefinitie voor HG:

The Windsor Definition for Hyperemesis Gravidarum: A Multistakeholder International Consensus Definition

Volgens deze definitie moet HG aan de volgende criteria voldoen:

• Symptomen beginnen vroeg in de zwangerschap, vóór een zwangerschapsduur van 16 weken. Meer dan 70% van de belanghebbenden was het erover eens dat de symptomen vóór deze periode moeten optreden.
• Gekenmerkt door ernstige misselijkheid en/of braken.
• Onvermogen om normaal te eten en/of drinken.
• Sterke beperking van de dagelijkse activiteiten.
• Tekenen van uitdroging werden als relevant beschouwd, maar zijn niet verplicht voor de definitie van HG.

Elke vrouw ervaart HG op haar eigen manier, en de impact ervan verschilt sterk per persoon.

Verschillende typen hyperemesis gravidarum

Hyperemesis gravidarum (HG) kent verschillende vormen, zoals overmatig braken of ‘droge HG’. Daarnaast variëren de duur, ernst, effectiviteit van medicatie en de gevolgen van HG in het dagelijks leven per persoon.

Mild

• Eindigt meestal halverwege de zwangerschap.
• Gewichtsverlies is ongeveer 5%.
• Vereist medicatie en soms vocht via een infuus.
• Moeder kan enkele dagelijkse activiteiten voortzetten.
• Herstel kan enkele maanden of langer duren.

Matig

• Gaat vaak door tot halverwege de zwangerschap, maar de ernst neemt geleidelijk af.
• Gewichtsverlies is 5-10% (minder bij vroege behandeling).
• Vereist medicatie, vocht via een infuus en soms sondevoeding of TPV (PICC of centrale IV-lijn).
• Moeder is extreem vermoeid en kan slechts een paar taken uitvoeren.
• Herstel duurt enkele maanden.
• Tekenen van trauma en veranderingen in gezinsplanning (bijvoorbeeld geen volgende zwangerschap) komen vaak voor.

Ernstig

• Vaak constant aanwezig en moeilijk onder controle te houden met medicatie.
• Gewichtsverlies bedraagt 10-20% of meer (minder bij vroege behandeling).
• Vereist vocht via een infuus, medicatie en langdurige voedingsondersteuning (bijv. sondevoeding of PICC-lijn).
• Moeder is uitgeput, ondervoed en niet in staat voor zichzelf te zorgen.
• Herstel kan enkele maanden tot een jaar of langer duren.
• Tekenen van trauma en veranderingen in gezinsplanning komen vaak voor.
• De bevalling kan ingewikkeld en zwaar zijn door de zwakte van de moeder.
• Zonder behandeling kan de baby overlijden en kan de moeder te maken krijgen met orgaanfalen.

Ongeacht de vorm of ernst van HG die je ervaart, jouw ervaring en verhaal zijn belangrijk—het is geen wedstrijd. Praten met andere vrouwen kan helpen. Dit kan via de besloten praatgroep op Facebook.

Hoe vaak komt hyperemesis gravidarum voor?

Zowel Engelse als Amerikaanse statistieken tonen aan dat hyperemesis gravidarum (HG) voorkomt bij 0,5% tot 2% van alle zwangerschappen. Het werkelijke aantal ligt naar verwachting hoger, aangezien deze cijfers alleen vrouwen omvatten die medische hulp hebben gezocht. Helaas zijn er nog veel vrouwen die de symptomen van HG ervaren maar geen hulp inschakelen, omdat ze denken dat het ‘erbij hoort’.

Op basis van de geboortecijfers van het CBS betekent dit dat jaarlijks in Nederland ongeveer 2.000 tot 4.000 vrouwen tijdens hun zwangerschap met HG te maken krijgen.

Herhalingskans van hyperemesis gravidarum (HG)

Onderzoeken naar de kans op een herhaling van HG geven percentages tussen 15% en 90%.

• Een onderzoek uit 2005 rapporteerde een herhalingskans van 15,2%.
• In een studie door Koren & Maltepe (2004) werd een herhalingskans van 80% genoemd.
• Onderzoek van Fejzo et al. (2011) gaf een herhalingspercentage van 81%.
• Een recenter onderzoek, waarbij ook Professor Rebecca Painter betrokken was, schatte de kans op 89%.

Er bestaat geen garantie of manier om te voorspellen of je in een volgende zwangerschap opnieuw HG zult ervaren.

Op de pagina Na HG vind je informatie en een voorbereidingsplan om je zo goed mogelijk voor te bereiden op een mogelijke volgende zwangerschap met HG.

Heeft het geslacht van de baby invloed op hyperemesis gravidarum?

Ondanks veel onderzoek is er geen duidelijk bewijs dat HG ernstiger is bij een zwangerschap van een jongen of een meisje.

Sommige studies (BRON .31) suggereren dat vrouwen met HG vaker een meisje dragen, maar het verschil is niet groot genoeg om echt betekenisvol te zijn.

Komt hyperemesis gravidarum vaker voor bij tweelingzwangerschappen?

Ja, er zijn aanwijzingen (BRON .33) dat HG vaker voorkomt en heviger is bij tweelingzwangerschappen.

Is hyperemesis gravidarum erfelijk?

Voor een deel is hyperemesis gravidarum (HG) genetisch bepaald. Uit onderzoek blijkt dat:

• Als je zus HG heeft gehad, is de kans 17 keer groter (2022) dat jij het ook krijgt, vergeleken met vrouwen zonder een getroffen zus.
• Als je moeder HG heeft gehad, is de kans 3 keer groter (2022) dat jij het ook krijgt.

Verschillende onderzoeken laten variërende herhalingskansen zien.

Op de pagina Na HG vind je informatie en een voorbereidingsplan om je zo goed mogelijk voor te bereiden op een mogelijke volgende zwangerschap met HG.

1 op de 5 vrouwen (20%) met ernstige zwangerschapsmisselijkheid zal symptomen hebben gedurende hun hele zwangerschap.

• HG wordt waarschijnlijk niet beïnvloed door je partner. Hoewel soms wordt gesuggereerd dat het verband houdt met sperma van de partner, blijkt uit onderzoek dat vrouwen met meerdere partners nog steeds HG kunnen ervaren. Studies tonen aan dat de invloed van de partner op HG onwaarschijnlijk is.
• Nieuwe genetische onderzoeken naar de baby kunnen mogelijk meer inzicht geven in de invloed van de baby op de ernst van HG. Of deze studies tot nieuwe conclusies leiden, is nog onduidelijk.

Emotionele impact van ernstige zwangerschapsmisselijkheid

Zwangerschapsmisselijkheid die verder gaat dan een milde ochtendmisselijkheid kan een breed scala aan negatieve emoties oproepen.

• Kwaadheid omdat de zwangerschap niet verloopt zoals verwacht, de roze wolk uitblijft, je je normale leven niet kunt leiden of omdat je omgeving weinig begrip toont.
• Verdriet omdat je je alleen voelt met deze klachten en het moeilijk is om steun te vinden.
• Angst omdat je je afvraagt of dit normaal is en of je baby hier geen gevolgen van ondervindt. Bij ernstigere misselijkheid kan er zelfs angst ontstaan over de impact op je eigen gezondheid.
• Verraad omdat het voelt alsof je lichaam je in de steek laat en je niet op een ‘normale’ manier zwanger kunt zijn.

Deze intense emoties kunnen het psychisch welzijn van een zwangere vrouw zwaar beïnvloeden. Het is belangrijk om hierover te praten en steun te zoeken bij mensen die begrijpen wat je doormaakt.

Schuldgevoel bij (ernstige) zwangerschapsmisselijkheid

Een van de grootste psychische uitdagingen bij (ernstige) zwangerschapsmisselijkheid en hyperemesis gravidarum (HG) is schuldgevoel. Veel vrouwen worstelen met gevoelens van schuld omdat ze:

• Niet ‘gezond’ kunnen eten.
• Medicatie moeten nemen.
• Niet goed voor hun gezin kunnen zorgen.
• Misschien geen volledige werkdag kunnen draaien.
• Zich een grote zeur voelen wanneer ze over de misselijkheid klagen—want dit is toch wat ze wilden?
• Geen blije gevoelens over de zwangerschap kunnen oproepen.
• Soms zelfs denken dat ze liever niet zwanger zouden willen zijn.
• Het gevoel hebben een slappeling te zijn, omdat zoveel moeders misselijk zijn en daar nooit over klagen.

Deze gevoelens kunnen een grote impact hebben op het emotionele welzijn, maar het is belangrijk te weten dat je niet alleen bent en dat wat je doormaakt écht zwaar is. Steun zoeken bij anderen die dezelfde ervaring hebben gehad, kan helpen om deze emoties beter te verwerken.

Het belang van steun en begrip

Begrip van je omgeving, goede zorg en een luisterend oor kunnen helpen om met deze gevoelens om te gaan. Dit kan er zelfs toe bijdragen dat de emotionele last minder zwaar wordt.

Neem daarom een paar mensen in vertrouwen en leg uit wat er aan de hand is en hoe je je voelt. Schroom niet om (medische) hulp te vragen en je klachten serieus te nemen. Het delen van je ervaringen zorgt voor meer begrip en kan je helpen om je minder alleen te voelen.

Daarnaast kun je terecht bij een van de HG-coaches via www.hgcoach.nl. Zij bieden professionele begeleiding en ondersteuning bij de uitdagingen die HG met zich meebrengt.

Onbegrip bij hyperemesis gravidarum (HG)

Ernstige zwangerschapsmisselijkheid of hyperemesis gravidarum (HG) kan ervoor zorgen dat je je soms erg alleenvoelt. Veel vrouwen ervaren een gebrek aan begrip, zowel van zorgprofessionals als van hun omgeving en werkgevers.

In de ZEHG Special: Onbegrip, samengesteld in samenwerking met oud-bestuurslid van Stichting ZEHG, Christel, schenken we uitgebreid aandacht aan dit veelvoorkomende en emotioneel beladen onderwerp.