Tijdens het ICHG congres in London – oktober 2022- kregen wij al een voorproefje op het onderzoek naar de mogelijke oorzaak van extreme zwangerschapsmisselijkheid / Hyperemesis Gravidarum (HG).

Graag willen wij jullie even een update geven wat de stand van zaken is aangezien wij ontzettend veel vragen krijgen naar aanleiding van alle nieuwsberichten die op 13 december 2023 gepubliceerd zijn.

– Wat zijn de nieuwste ontwikkelingen over GDF15 en betekent dit ook een doorbraak?

De laatste jaren is er veel aandacht gekomen voor Hyperemesis Gravidarum (HG) en door verschillende onderzoeken is het beeld bijgesteld dat het een onschuldige aandoening is. HG is een aandoening die bij ongeveer 3 % van de zwangere zich voordoet en gekenmerkt wordt door maandenlang ernstige misselijkheid en/of overgeven. HG start vroeg in het eerste kwartaal en kan de gehele zwangerschap duren. De uithongering en disbalans in het lichaam kan langdurige en ernstige gevolgen voor moeder en kind hebben en ontbreken van adequate behandeling vergroot het risico.

Aan dergelijke onderzoeken hebben de onderzoekers en promovendi van het UMC Amsterdam een grote bijdrage aangeleverd o.l.v. Professor Rebecca Painter (hoogleraar Verloskunde en internationaal een gerenommeerd onderzoekster op het gebied van ondervoeding en HG). Deze onderzoeksgroep heeft de wereldwijde kwaliteit van wetenschappelijk onderzoek op het gebied van HG verbeterd door een eenduidige definitie van HG vast te stellen (The Windsor Definition for Hyperemesis Gravidarum: A multistakeholder International Consensus Definition), en ook vast te stellen wat de zaken zijn die gemeten moeten worden om vast te stellen of een behandeling effectief is (Core Outcome Set) en hoe dit dan gemeten moet worden (Core Measurement Set). Hiermee wordt wereldwijd onderzoek vergelijkbaarder en beter.

Enkele jaren terugkwam uit de USA het bericht dat er genetische componenten een rol speelden in de oorzaak van HG. De onderzoekster die hier een grote rol in speelt is Dr. Marlena Fejzo met haar team. Zij ontdekten dat een hormoon, GDF15, bij vrouwen met HG hoog was. Woensdag 13 december 2023 is in het toonaangevende tijdschrift  Nature een onderzoek gepubliceerd dat resultaat is van een samenwerking tussen verschillende onderzoeksgroepen, waaronder Dr. Stephen O’Rahilly (Universiteit Cambridge) en Dr. Marlena Fejzo (Universiteit Zuid Californië). Met dit onderzoek is vast komen te staan dat het hormoon GDF15 een belangrijke oorzaak is van Hyperemesis Gravidarum.

Sommige vrouwen hebben een heel laag niveau van GDF15. Tijdens de zwangerschap produceert de placenta GDF15. Wanneer een vrouw door de zwangerschap opeens hoge niveaus van GDF15 krijgt, kan het lichaam hierop reageren met HG. Wat hierbij meespeelt is de gevoeligheid van de vrouw voor GDF15 en de productie via de placenta/ foetus van GDF15. Hier wordt dit goed uitgelegd: Scientias Met het vaststellen van de oorzaak en het werkingsmechanisme, ontstaat de mogelijkheid om gericht medicatie te ontwikkelen.

In Nederland wordt op dit moment de laatste hand gelegd aan een protocol/ richtlijn o.l.v. Federatie Medisch Specialisten voor alle medisch betrokkenen voor de behandeling van HG. De behandeling is in Nederland nog niet eenduidig en doordat het een relatief zeldzame aandoening is, is ook niet bij alle betrokkenen alle kennis aanwezig. De verwachting is dat de richtlijnen in 2024 gelanceerd zal worden. Bij de ontwikkeling van de richtlijn zijn de laatste wetenschappelijke inzichten meegenomen, het is hiermee bij de tijd, en is een multidisciplinair team betrokken. Hiermee wordt een grote stap gezet in de kwalitatief goede behandeling van vrouwen met HG en de eenduidigheid in de behandeling. De richtlijn zal uiteindelijk gepubliceerd worden op de  Richtlijnen Database en in beperkte vorm op Thuisarts.nl

– Wat hebben vrouwen met extreme zwangerschapsmisselijkheid / HG hier aan?

Er is een diep verlangen bij vrouwen met HG om de oorzaak te weten van de aandoening. Dat betekent dat bij vrouwen enorme blijdschap is dat er nu meer duidelijkheid komt over de oorzaak. Veel vrouwen zijn geconfronteerd met zwangerschapsafbreking dan wel geen vervolg zwangerschappen meer willen na de eerste (de grote meerderheid). Dit is een diepgeworteld verdriet, nog los van de verwerking van het ontbreken van de roze wolk. Daarnaast is er blijdschap omdat enkele decennia terug nog werd aangenomen dat het een psychische aandoening is, en helaas dit beeld vrij hardnekkig is. Met dit onderzoek, en eerdere onderzoeken, is onmiskenbaar aangetoond dat er een fysieke oorzaak is.

Verder bestaat de hoop dat de kinderen van deze vrouwen niet dezelfde hel door moeten als de vrouwen zelf doorgemaakt hebben. Dit is een expliciet uitgesproken hoop binnen de ZEHG-community. Doordat de oorzaak nu bekend is, is de weg open om aan de ontwikkeling van gerichte medicatie te werken. Momenteel is uitsluitend misselijkheid onderdrukkende medicatie en die niet altijd effectief is beschikbaar, naast behandelingen als vocht en sondevoeding. Het hormoon GDF15 speelt ook een rol bij kanker en chemo, bij vergiftigingen en bij overgewicht.  Het kan dus zijn dat er medische oplossingen vanuit een geheel andere hoek eerder beschikbaar komen dan vanuit de Hyperemesis Gravidarum hoek. Het ontwikkelen en testen van medicijnen en zwangerschap is altijd complex, omdat het ontbreken van nadelige gevolgen voor de foetus aangetoond moet worden over langere termijn. Dat betekent dat er voor huidige patiënten geen oplossing zal zijn, maar er wordt hard gewerkt een oplossingen voor de komende generatie.

– Wat zijn de relevante cijfers en statistieken met betrekking tot HG?

• Er is een tot 89% kans dat bij een volgende zwangerschap het weer voorkomt. ^{Bron K. Nijsten}
• 25% van de zwangeren met HG overweegt abortus
• 5 tot 15% van de zwangere met HG breekt de (veelal gewenste) zwangerschap af.
• 1 op de 5 zwangere heeft 4,5 jaar nog symptomen van PTSS
• HG is de belangrijkste oorzaak van ziekenhuisopnames bij zwangere in het eerste trimester
• Ongeveer 3% van de zwangere vrouwen krijgt HG. Er zijn wel zaken die de kans wat groter maken op HG, waaronder eerdere HG zwangerschappen, een meerlingzwangerschap, jongere leeftijd, ondergewicht, zwanger van een meisje. ^{Bron I. Grooten}

–  Hoe gaat het nu verder? Komt er onderzoek? Kun je je daarvoor aanmelden? Waar zit in Nederland de meeste kennis hierover?

In Nederland vormt de onderzoeksgroep van Professor Rebecca Painter van het Amsterdam UMC een belangrijke onderzoeksgroep, ook internationaal. Onderzoek naar de oorzaak en naar behandeling zal voortgezet worden.